Wettelijk vertegenwoordiger
Indien iemand niet voor zichzelf op kan komen, is er via de wet WGBO geregeld dat een andere persoon diens rechten kan en moet bewaken. Die persoon wordt de wettelijk vertegenwoordiger genoemd. Voor de vraag wie als vertegenwoordiger kan optreden, kent WGBO de volgende rangorde:
- de (door de rechter benoemde) curator of mentor
- de schriftelijk gemachtigde; dit is een persoon, die de patiënt, toen hij nog wilsbekwaam was, gemachtigd heeft om in geval van wilsonbekwaamheid namens hem op te treden
- de echtgenoot, geregistreerde partner of andere levensgezel van de patiënt
- de ouder, het kind, de broer of zus van de patiënt
Met andere woorden: als u wilt dat een vriend of vriendin u wettelijk vertegenwoordigt, dan kunt u dat regelen door zelf deze vriend(in) schriftelijk te machtigen terwijl u zelf (nog) wilsbekwaam bent. Als u dat niet doet dan zal men uw partner of (daarna) uw naaste familielid als uw wettelijk vertegenwoordiger beschouwen.
Bepaal wie de wettelijke vertegenwoordiger is want anders wordt die aangewezen
Soms zijn er meerdere kandidaten die wel wettelijk vertegenwoordiger kunnen zijn. In dat geval moet de hulpverlener hen vragen om zelf iemand uit hun midden aan te wijzen die wettelijk vertegenwoordiger wordt. Als de groep er niet uitkomt dan krijgt de hulpverlener de regie. De hulpverlener zal dan de wettelijk vertegenwoordiger aanwijzen. De wet geeft aan dat op dat moment gekozen moet worden voor de persoon die volgens de hulpverlener op dat moment de beste belangenbehartiger is voor de patiënt.
Geen vertegenwoordiger?
Is er helemaal geen vertegenwoordiger te vinden? Dan kan de hulpverlener kiezen tussen handelen op eigen gezag of een mentor benoemen. Dat laatste gebeurt meestal alleen als een persoon structureel en onomkeerbaar wilsonbekwaam is en er een of meer ingrijpende maatregel/maatregelen moet(en) worden verricht. De mentor wordt aangewezen om voor de patiënt mee te beslissen over de zorg, denkend vanuit het belang van de patiënt als persoon.
Blijf proberen de mening van de patiënt te peilen als u de wettelijke vertegenwoordiger bent
De wettelijke vertegenwoordiger heeft het recht om beslissingen te nemen over verzorging, verpleging, behandeling, en begeleiding van de persoon van wie hij/zij vertegenwoordiger is. Dit zijn beslissingen op persoonlijk vlak. Het kan ook gaan om andere bepaalde handelingen, zoals het inzien van een dossier.
Zelf beslissen blijft het streven
De wettelijke vertegenwoordiger heeft de plicht de betrokkene zoveel mogelijk zelf te laten beslissen en aan te moedigen, zodat hij, als dat mogelijk is, zelfstandig optreedt.
Vertegenwoordiger gaat niet over testament
De wettelijke vertegenwoordiger heeft alle bevoegdheden, die hij in het belang van zijn taak nodig heeft. Hij/zij mag niet beslissen in hoogstpersoonlijke aangelegenheden, zoals het opmaken van een testament.
De moeilijke taak om uw eigen emoties te scheiden van dat wat de ander als wens heeft vastgelegd
De vertegenwoordiger moet zich volgens de wet gedragen als een ‘goed vertegenwoordiger’ en de patiënt zoveel mogelijk bij zijn taken betrekken. Dat klinkt in de theorie gemakkelijker dan het in de praktijk meestal is. Het is vaak voor een partner of zoon of dochter bepaald een opgave om de eigen emoties steeds goed te scheiden van de wensen van de betrokkene die zij op dat moment vertegenwoordigen.
Tip voor gesprekken
Mensen die optreden als wettelijk vertegenwoordiger ervaren het vaak als prettig wanneer in gesprekken over een behandeling duidelijk onderscheid gemaakt wordt tussen ‘u als persoon, partner, zoon of dochter’ en ‘u als wettelijk vertegenwoordiger’. Dit is iets wat u zelf als wettelijk vertegenwoordiger ook aan kunt geven als u gespannen wordt bij bepaalde gesprekken.
Zorgplan of behandelingsplan
De wettelijke vertegenwoordiger treedt ook op als hij vindt dat in de zorg fouten gemaakt (dreigen te) worden. Hij/zij moet instemmen met het zorgplan of behandelingsplan, met uitzondering van de hoogstpersoonlijke aangelegenheden, die daarin zijn opgenomen (zoals de levensbeëindiging van de betrokkene). De wettelijke vertegenwoordiger mag er in een dergelijk geval wel iets over zeggen, maar dat geldt dan alleen als advies.
